بازرسی به روش رادیوگرافی و تفسیر فیلمهای رادیوگرافی یکی از روشهای قدیمی و پرکاربرد بازرسی غیرمخرب محسوب میشود. از بازرسی رادیوگرافی جهت شناسایی تغییرات ترکیبات مواد، اندازه گیری ضخامت, تعیین موقعیت قطعات معیوب غیرقابل رویت دستگاهها، ردیابی عیوب داخلی حتی عیوب صفحهای به شرط جهتگیری مناسب پرتو رادیوگرافی استفاده میشود. از این روش، برای بازرسی خطوط و قطعات جوشکاری و یافتن عیوب جوش از جمله حفره و تخلخل در مقیاس ماکروسکوپی و یا سایر ناپیوستگیها نیز میتوان بهره برد. بازرسی به روش رادیوگرافی برای قطعات با هر اندازه، شکل و جنس از جمله فلزی، غیر فلزی و کامپوزیتی، با دقت بالا قابل انجام است. از کاربردهای بازرسی به روش رادیوگرافی میتوان به بازرسی قطعات تراشکاری، یختهگری و فورجینگ، سطوح داخلی و خارجی بویلرها، پیسونها، چرخدندهها، لولههایی به قطرهای بالا اشاره کرد.
بازرسی رادیوگرافی یک روش است که بر اساس اختلاف جذب بین تشعشعات نفوذ کننده و قطعه مورد بازرسی انجام میپذیرد. در واقع این تشعشعات، تشعشعات الکترومغناطیسی با طول موجهای کوتاهی از جنس اشعه ایکس یا گاما هستند. اختلاف جذب نیز به واسطهی اختلاف در چگالی، تغییر ضخامت قطعه و یا خواص جذب به واسطهی ترکیبات متفاوت و وجود عیب میباشد. قدرت نفوذ منبع پرتو به کیلو ولت انتخابی روی دستگاه اشعه ایکس یا ایزوتوپ خاص انتخابشده برای رادیوگرافی گاما بستگی دارد. با افزایش انرژی منبع پرتو، نفوذ آن به داخل مواد ضخیم تر یا چگالتر، آسانتر میگردد. به طور کلی از اشعه ایکس برای بازرسی مواد نازکتر و دارای تراکم کم و از اشعه گاما عموما برای مواد ضخیمتر و متراکم با چگالی بالا استفاده میشود. مزیت اولیه استفاده از اشعههای یونیزه کننده این است که میتوان از این پرتوها در بسیاری از مواد از رنج عناصر سبک مثل آلومینیوم، برلیم و منیزیم تا فولاد، نیکل وسایر عناصر سنگین، به کار برد. همچنین کیفیت اشعه ایکس بهتر و گرانتر از اشعه گاما میباشد و در مقابل نفوذ اشعه گاما بیشتر میباشد. با قرار دادن فیلم رادیوگراف در زیر و یا حول قطعات و شروع پرتودهی توسط اشعههای ایکس و یا گاما، اشعههای فرستادهشده پس از عبور از داخل قطعه، اثر خودشان را روی فیلم باقی میگذارند. اشعهی پرتوی جذب نشده در معرض امولسیون قرار میگیرد. اکنون با ظهور فیلم، یک تصویر دو بعدی به صورت نقاط تیره و روشن پدید میآید که در اثر تغییر در دانسیته یا ضخامت یا ترکیبات جسم مورد آزمایش میباشد، ارزیابی فیلم بر اساس مقایسهی اختلاف در دانسیتهی فیلمهای رادیوگرافی که میتواند جوش، ریختهگری، فورج و یا دیجیتال باشد، توسط کارشناسان مربوطه تفسیر میشوند.
از مزایای بازرسی به روش رادیوگرافی میتوان به استفاده از این روش برای همه مواد، در اختیار داشتن یک سند دائمی از نتایج تست، عدم نیاز به جریان برق هنگام استفاده از پرتو گاما، قابلیت پرتابل بودن، دقت بالا در آشکارسازی عیوب حجمی داخلی میتوان اشاره کرد. از محدودیتهای بازرسی به روش رادیوگرافی نیز میتوان به نسبتا پرهزینه بودن آن، زمانبر بودن آزمون برای قطعات با ضخامت بالا و نیاز به منبع قویتر اشاره کرد. از سایر محدودیتهای این روش میتوان به احتمال عدم شناسایی عیوب ریزی مانند ترکها و یا تورقها نام برد. اما مهمترین محدودیت استفاده از بازرسی به روش رادیوگرافی، خطر استفاده از منابع رادیواکتیو و اقدامات شدید امنیتی به منظور جلوگیری از آسیب رسیدن به سلولهای پوست و خون و یا موجبات نابینایی و یا معلولیت و مرگ در دُزهای شدید میباشد.
انواع مختلفی از بازرسی رادیوگرافی وجود دارند که هرکدام کمی متفاوت عمل میکنند و مجموعهای از مزایا و محدودیتهای خاص خود را دارند که میتوان به رادیوگرافی معمولی، دیجیتال، رادیوگرافی دیجیتال، رادیوگرافی کامپیوتری و یا رادیوگرافی مستقیم اشاره کرد. روشهای به روزتر از رادیوگرافی نیز شامل توموگرافی کامپیوتری که یک تصویر سهبعدی تهیه میکند میباشد. همچنین رادیوگرافی خودکار که ابزاری سریعتر، ایمنتر و سازگارتر برای تشخیص خوردگی زیر عایق و خوردگی داخلی در لولهها و خطوط لوله روی زمین مورد استفاده قرار میگیرد نیز از نوع دیگر از بازرسی به روش رادیوگرافی میباشد.